Elementy i węzły mechaniczne

 

 

 

Elementy i węzły mechaniczne stanowią znaczną część konstrukcji płatowca i silnika oraz wielu instalacji pokładowych i wymagają dużej uwagi podczas obsługi technicznej.

W procesie eksploatacji występują następujące główne rodzaje uszkodzeń elementów

i węzłów mechanicznych:

l. Zużycie trących się części.

2. Zwiększone tarcie, zatarcie i zaklinowanie trących się elementów.

3. Poluzowanie połączeń gwintowych.

4. Uszkodzenie zabezpieczeń mechanicznych.

5. Zniszczenie zmęczeniowe elementów.

6. Zniszczenie spowodowane przekroczeniem dopuszczalnych obciążeń.

7. Korozja i uszkodzenia pokryć ochronnych.

8. Starzenie się elementów wykonanych z tworzyw sztucznych.

Zużycie współpracujących powierzchni prowadzi do pojawienia się niedopuszczalnie dużych luzów w połączeniach, do zmiany przekrojów poprzecznych poszczególnych elementów, do pojawienia się koncentracji naprężeń w miejscach rys i zadziorów,

a w następstwie tego do zmniejszenia wytrzymałości mechanicznej elementów. Należy zwrócić uwagę na najbardziej rozpowszechniony i niebezpieczny rodzaj zużycia, jakim jest szczepienie trących się powierzchni. Niebezpieczeństwo tego rodzaju zużycia polega na progresywnie wzrastających siłach tarcia, na pojawieniu się zadziorów, które mogą prowadzić do zaklinowania i zniszczenie detali. Temu rodzajowi zużycia podlega około 40% elementów mechanicznych.

Niezawodność elementów i węzłów mechanicznych zależy nie tylko od właściwości konstrukcyjnych i technologicznych, lecz także w znacznym stopniu od prawidłowej eksploatacji. W początkowym okresie eksploatacji elementów mechanicznych należy zwrócić uwagę na ich dotarcie przy zmniejszonym obciążeniu. W okresie docierania następuje stopniowe zwiększenie powierzchni styku trących się detali, co zmniejsza rzeczywistą wartość obciążeń jednostkowych i przyczynia się do zmniejszenia zużycia. Uwzględniając specyfikę sprzętu lotniczego i trudność docierania elementów przy obniżonych zakresach pracy, docieranie należy wykonać przed rozpoczęciem eksploatacji na specjalnych stanowiskach..

W procesie dalszej eksploatacji następuje stopniowe, normalne zużycie elementów

i odpowiadająca im zmiana charakterystyk. Zapewnienie niezawodnej pracy elementów

i węzłów mechanicznych w tym okresie osiąga się w wyniku systematycznej kontroli, usuwania przypadkowych uszkodzeń i dokładnego przestrzegania ustalonej kolejności

i zakresu smarowania, podanego w większości przypadków w jednolitych zestawach obsług technicznych.

Przy dużej różnorodności stosowanych smarów należy zwracać uwagę, aby nie mieszać ze sobą smarów różnych typów, gdyż może to prowadzić do ich częściowego rozkładu

i ewentualnego rozrzedzenia. W niektórych przypadkach, w celu lepszego napełnienia węzłów oraz usunięcia starego smaru stosuje się jego podgrzewanie. Należy jednak zwracać uwagę, aby nie przekroczyć dopuszczalnej dla danego smaru temperatury, gdyż prowadzi to do jego zniszczenia.

Przed nałożeniem świeżego smaru należy usunąć stary smar. Usuwanie odbywa się przez rozpuszczenie go podczas przemywania benzyną lub wyciśnięcie przez nowy smar podczas napełnienia węzła pod ciśnieniem za pomocą smarownicy.

Łożysk tocznych nie należy napełniać całkowicie smarem, gdyż stwarza to dodatkowy opór podczas pracy, co może powodować przegrzanie łożyska i rozłożenie smaru. Łożyska typu zamkniętego w procesie eksploatacji nie są przemywane, gdyż do napełnienia ich smarem potrzebne jest specjalne oprzyrządowanie. Jedynie zewnętrzne powierzchnie tych łożysk są smarowane w celu dodatkowego ich uszczelnienia i zachowania właściwości smaru głównego.

Sprawdzanie elementów i węzłów mechanicznych odbywa się podczas wykonywania obsług bieżących i okresowych. Do sprawdzania wykorzystuje się lupy oraz urządzenia defektoskopii barwnej, ultradźwiękowej, rentgenowskiej itp. Do kontroli stanu w miejscach trudno dostępnych wykorzystuje się lusterka i boroskopy.

Stopień zużycia elementów w warunkach eksploatacji sprawdza się głównie przez pomiar luzów. Pojawienie się zwiększonych luzów jest najbardziej charakterystyczne w węzłach podwozia, układu sterowania i w innych elementach przekazujących ruch. Zwiększone luzy prowadzą do wzrostu obciążeń dynamicznych, koncentracji naprężeń i w efekcie do szybszego zniszczenia elementów. Luzy w układzie sterowania, a nawet luzy klapek wyważających mogą spowodować wystąpienie drgań własnych układu stero­wania i całego samolotu. Oprócz tego luzy mają wpływ na charakterystyki stateczności i sterowności samolotu.

Podczas pomiaru luzów w układzie sterowania nie powinno się powodować odkształceń sprężystych elementów. W celu ograniczenia wielkości sił i powtarzalności pomiarów, obciążenie powinno być przekazywane za pomocą dynamometru.

Sumaryczne luzy w nieodwracalnym układzie sterowania ze wzmacniaczem hydraulicznym określa się wielkością swobodnego ruchu drążka sterowego (orczyka, pedałów), do chwili początku ruchu steru. Luzy w części układu sterowania od drążka sterowego do, wzmacniacza hydraulicznego określa się na podstawie swobodnego ruchu drążka, a luzy

w drugiej części układu od wzmacniacza do steru na podstawie wielkości wychylenia krawędzi spływu steru, po przyłożeniu do niego odpowiedniego obciążenia. Do blokowania części układu sterowania są odpowiednie ustalacze.